To ta instytucja z Warmii i Mazur dba o dobrostan, bezpieczeństwo i ekologię wszystkich polskich rzek i jezior. Zajrzyjmy za naukowe kulisy Instytutu Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza – Państwowego Instytutu Badawczego, czyli potocznie IRS w Olsztynie.
Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie: Ryby z banku
IRS-PIB w Olsztynie powołał do życia nowoczesne laboratorium genetyki molekularnej oraz bank genów cennych gatunków ryb. Jest to istotne choćby ze względu na odmienność populacji ryb jednego gatunku w różnych częściach kraju. Dzięki temu przykładowo populacje wiślane ryb nie trafią do dorzecza Odry, gdzie występują tzw. populacje odrzańskie. W banku zbierane są i przechowywane materiały genetyczne, które w przyszłości pomogą w odtworzeniu wymierających populacji ryb.
IRS-PIB w Olsztynie: Ryba pod kontrolą
Olsztyński Instytut Rybactwa Śródlądowego jest obecnie jedyną jednostką w kraju uprawnioną do opiniowania operatów rybackich. Oznacza to, że każdy użytkownik rybacki działający na akwenach Polski planując i prowadząc zarybienia na dzierżawionych wodach, musi przejść uważną inspekcję naukowców, którzy kontrolują, by jeziora i rzeki nie były niszczone przez działalność rolniczą i hodowlaną człowieka.
Jesiotr z probówki
W 2020 roku w Zakładzie Hodowli Ryb Jesiotrowatych IRS-PIB przeprowadzono pierwsze w Polsce i unikatowe w skali Europy sztuczne tarło i zapłodnienie jesiotra ostronosego. Dotyczy to osobników wychowanych od stadium ikry w warunkach laboratoryjnych. Zadanie to jest o tyle trudne, że dorosłe osobniki osiągają dojrzałość płciową po 14 latach życia. Tyle czasu olsztyńscy naukowcy musieli z pełną uwagą opiekować się jesiotrami, aby doprowadzić do niezwykle trudnego procesu rozrodu.
Ryby i raki z kontenera
Naukowcy z Instytutu Rybactwa Śródlądowego badali innowacyjne i proekologiczne metody, wykorzystujące presję środowiska w rozrodzie i inkubacji ikry, ale też w wychowie stadiów młodocianych ryb łososiowatych w naturalnym środowisku, niedostępnym ze względu na przeszkody migracyjne. W ramach jednego z realizowanych przez Instytut projektów zaprojektowano i wykonano kontenery mobilne do hodowli oraz rozrodu ryb i raków. Stawproplus to z kolei tytuł projektu, dzięki któremu naukowcy zaproponowali wprowadzenie innowacyjnych rozwiązań, umożliwiających pełniejsze wykorzystanie istniejącego potencjału produkcyjnego tradycyjnych ziemnych stawów rybnych, a także zwiększenie podaży gatunków ryb o dobrym potencjale rynkowym: pstrągów tęczowych, jesiotrów, sandaczy.
Czytaj więcej
Naturalnie, że w „Nature”
Wyniki naukowców IRS-PIB regularnie ukazują się w jednym z najstarszych, a zdecydowanie najbardziej prestiżowym i najczęściej cytowanym czasopiśmie naukowym – „Nature”. W przeciwieństwie do ogromnej większości czasopism naukowych, „Nature” opisuje odkrycia ze wszystkich dziedzin nauk przyrodniczych, inżynieryjnych oraz ścisłych i ekonomicznych, dzięki temu dociera do szerokiego grona czytelników. Więc jeśli potencjał placówki naukowej określa się też liczbą autorów i współautorów, których prace publikują najważniejsze czasopisma, to ich lista w IRS-PIB jest imponująca: P. Parasiewicz, K. Belka, M. Łapińska, K. Ławniczak, P. Prus, M. Adamczyk, P. Buras, J. Szlakowski, Z. Kaczkowski, K. Krause, J. O’Keeffe, K. Suska, J. Ligięza, A. Melcher, J. O’Hanley, K. Birnie-Gauvin, K. Aarestrup, P.E. Jones, J. Jones, C.G. De Leaniz, J.S. Tummers, S. Consuegra, P. Kemp, H. Schwedhelm, Z. Popek, G. Segura, S. Vallesi, M. Zalewski, W. Wiśniewolski.
Olsztyński Instytut Rybactwa Śródlądowego z prestiżowym tytułem
IRS uzyskał status Państwowego Instytutu Badawczego. Tytuł ten otrzymują instytucje, których działalność jest kluczowa dla polityki państwa. W przypadku IRS-PIB są to zadania dotyczące rybactwa i akwakultury. Olsztyńskiemu instytutowi powierzono monitoring ichtiofauny, zagrożeń środowiskowych i jakości wód wszystkich rzek i jezior w Polsce. Natomiast od kilkunastu lat jako jedyna jednostka w kraju IRS-PIB realizuje badania i monitoring ichtiofauny, a obecnie również bioty (czyli priorytetowych substancji szkodliwych) w rybach, mięczakach i skorupiakach. Ocenia w ten sposób stan polskich wód powierzchniowych i przekazuje te wyniki do bazy europejskiej.
Płynie wiedza od naukowców
Naukowcy z IRS-PIB dzielą się swoją wiedzą, wynikami badań i realizowanych projektów. Uczestnikami organizowanych przez nich konferencji są ludzie świata nauki, przedstawiciele rządu, samorządów lokalnych i instytucji oraz przedsiębiorcy związani z branżą rybacką i akwakulturą. Dla rolników związanych z tą ostatnią regularnie prowadzą warsztaty o charakterze szkoleniowo-wdrożeniowym w zakresie rolnictwa ekologicznego, dobrostanu, akwakultury i monitoringu ichtiofauny. Naukowcy IRS-PIB uczą m.in. jak na dzierżawionych akwenach prowadzić hodowle ryb w sposób sprzyjający środowisku. W ostatnim czasie Instytut zorganizował konferencje z zakresu: „Innowacje w gospodarce rybackiej”, „Upowszechnianie najnowszej wiedzy oraz propagowanie współpracy między przedstawicielami nauki i organizacjami sektora rybackiego w zakresie wylęgarnictwa i podchowu organizmów wodnych”, „Promowanie wiedzy o zrównoważonej gospodarce rybackiej wspierającej użytkowników wód śródlądowych”.
Wykryli podejrzaną prymnesium parvum
To naukowcy z IRS-PIB wykryli Prymnesium parvum, czyli tzw. „złotą algę” w Odrze, która była przyczyną głośnej katastrofy – masowych śnięć ryb i makrobezkręgowców bentosowych. Glon ten produkuje silne toksyny, tzw. prymnezyny, zabójcze dla wodnych organizmów skrzelodysznych. Pod ich wpływem naczynia krwionośne pękają i następuje krwotok. Tlen nie jest transportowany do kolejnych narządów i organizmy skrzelodyszne duszą się. Groźny przeciwnik i trudny do całkowitego usunięcia z wody. Badania potwierdzają, iż liczne śnięcia ryb spowodowane zakwitami tej algi były również w zbiornikach słodkowodnych, do których zostały przeniesione np. z wodami balastowymi łodzi lub wraz z wędrownymi ptakami wodnymi. Takie doniesienia mamy z Europy (Dania, Holandia, Norwegia, Wielka Brytania), Azji (Izrael, Chiny), Ameryki Północnej (USA), a nawet z Australii.
- Instytut Rybactwa Śródlądowego im. S. Sakowicza Państwowy Instytut Badawczy
- Olsztyn, ul. Oczapowskiego 10
- 89 524 01 71