Znamy Spidermana, Thora czy Kapitana Amerykę, z kolei postacie, które wyrosły na gruncie lokalnego folkloru i niegdyś stanowiły nieodłączny element codzienności mieszkańców Warmii i Mazur, odeszły w zapomnienie. Niesłusznie, bo chociaż nie są to superbohaterowie z kultowych filmów, to niosą ze sobą mądrość przodków, dają wyobrażenie o ich wierzeniach i zwyczajach. Legendy mazurskie i legendy warmińskie pełne są magicznych postaci, które warto poznać, by lepiej zrozumieć naszą krainę.
Legendy Warmii i Mazur – poznajcie naszych superbohaterów
#1 | Legendy mazurskie i warmińskie: POFAJDOKI
Ludowa nazwa używana na Warmii i Mazurach określająca młodzieńców skorych do psot, rozbojów i zabaw. Chodzili własnymi drogami. Często byli adorowani przez młode panny, które przed Pofajdokami ostrzegali rodzice. Pomimo wielu swych rubasznych zachowań, owi młodzieńcy byli zawsze uczynni i skorzy do wszelakiej pomocy.
#2 | Legendy Warmii i Mazur: KRÓLOWA JEZIOR
Kluczową postacią legend mazurskich jest Królowa Jezior. Piękna lecz okrutna królowa Śniardw. Według legendy Klemensa Oleksika, królowa odnalazła cudowną fujarkę, którą młodzieniec imieniem Jaś wrzucił w złości do jeziora. W zamian za oddanie magicznego instrumentu zażądała od chłopca, by wyrzekł się swych braci, których królowa zamieniła w szczura i ślimaka.
Wysłuchaj legendy o Królowej Jezior w Podcaście MADE IN Warmia & Mazury
# 3 | Legendy mazurskie i warmińskie: KŁOBUK
Kłobuk to postać, którą odnajdziemy w wielu legendach mazurskich jak i legendach warmińskich. to najpopularniejsza postać ludowej demonologii. Przypominał duże ptaszysko podobne do czarnego koguta lub wrony. Mógł jednak przybierać różne postaci: zmokłej kury, kota, a nawet człowieka. Kiedy pojawiał się we wsi, zaproszony do chaty przynosił gospodarzom bogactwa, które kradł innym. W zamian trzeba go było karmić jajami, tłustą śmietaną i miodem. Ale zaniedbany lub oszukany Kłobuk potrafił ukarać gospodarza spaleniem jego dobytku.
#4 | Legendy warmińskie: ŁYNA / AŁNA
Legendarna kobieta występująca w wielu podaniach i baśniach. Według legendy Marii Zientary-Malewskiej, Ałna była żoną wodza Prusów – Dobrzynia. Pewnego dnia w lesie zobaczył ją syn czarownicy Dietrich i zakochał się bez pamięci. Wiedźma i jej syn postanowili zabić męża Ałny. Ugodzili go zatrutą strzałą wypuszczoną z ukrycia. Łzy kobiety po stracie ukochanego utworzyły wodne źródła, które dały początek rzece Ałna, nazywanej przez okoliczny lud Łanią, a w końcu Łyną. Legenda o powstaniu Łyny jest naszą ulubioną legendą warmińską.
Poznaj najpi
#5 | SMĘTEK
Postać demoniczna występująca w wierzeniach i legendach warmińskich, mazurskich oraz kaszubskich. Był złośliwy i dokuczał ludziom, którzy kojarzyli go ze smutkiem, cierpieniem i niedolą. Jego nieodłącznym towarzyszem rozmów i psot był kłobuk. Smętek często przesiadywał w dziuplach, bądź na strzechach domów. Przedstawiany był najczęściej z długą, siwą brodą oraz łysiną na głowie, którą przykrywał kapeluszem z jemioły albo huby.
#6 | TOPNIKI
Legendy mazurskie i warmińskie pełne są postaci związanych z wodą. Topniki to demony zamieszkujące bagna, stawy, jeziora Warmii i Mazur. Mawiano, że to dusze samobójców, którzy stracili życie w wodzie. Dla towarzystwa i posług topniki wciągały pod wodę nieuważnych ludzi. Często przedstawiane są jako młodzieńcy o nienaturalnie długich kończynach i włosach przypominających wodorosty. Natomiast w wielu warmińskich baśniach Topek/Topioch jest ukazywany jako piękne dziecko pokryte łuskami z rybim ogonem zamiast tułowia.
#7 |Legendy Warmii i Mazur: KRÓL SIELAW
Wielka ryba, która według starodawnych podań była królem mazurskich jezior. Podług najstarszej legendy pływała w głębinach Śniardw ze złotą koroną na głowie i przewracała łodzie rybaków, którzy zbyt chciwie sobie poczynali. Złapany w żelazną sieć król obiecał rybakom obfite połowy. Postanowili więc darować mu życie. Jednak przytwierdzili sieć łańcuchem do przęsła mostu, aby mieć władcę jezior i ryb zawsze na oku.
#8 |Legendy Warmii i Mazur: BARSTUKI
Niewielkich rozmiarów stworzenia przypominające krasnoludki. Miały duże głowy i pomarszczone, dość szpetne oblicza. Zamieszkiwały wydrążone pod ziemią norki na granicach przydomowych sadów, ogrodów i pól. Przychodziły nocami do chat i pomagały gospodarzom w pracy: łatały sieci, naprawiały buty, a na Boże Narodzenie przynosiły choinki i stroiły je leśnymi darami. Jeśli ktoś podejrzał Barstuki przy pracy, obrażały się i znikały na zawsze ze wsi.
Poznaj więcej legend z Warmii i Mazur
BARKA ARTYSTYCZNIE
|
- Tekst: Adrianna Trzepiota, powieściopisarka z Mazur, dyrektorka Miejskiej Biblioteki Publicznej w Szczytnie, miłośniczka folkloru pogranicza kulturowego, tłumaczka legend, autorka baśniowych powieści: „Zwilczona”, „Sekretna zima Jaśminy”, „Amulet Jaśminy”, „Zimowa Jutrzenka”.
- Zdjęcia i oprawa graficzna: Ewa Porydzaj i Martyna Rumbuć
- Modele: Piotr Baczewski, Daniel Ferdycz, Magdalena Chudy, Anna Wasilewska, Mateusz Baczewski, Stanisław Masiulaniec, Stefania Worobeć, Małgorzata Konwicka
- Miejsce: Świetlica Centrum Barka w Górowie Iławeckim, okolice Górowa Iławeckiego