Wędrując wzdłuż wybrzeża morskiego, dalekie widoki możemy podziwiać nie tylko z wysokich klifów, ale też z tarasów latarń morskich. Podobne doświadczenia oferują nam Warmia i Mazury, gdzie punkty widokowe urządzono na szczytach dawnych wież ciśnień.
Wieże ciśnień – praktyczne konstrukcje i popularne punkty widokowe Mazury
Wodociągowe wieże ciśnień w miastach regionu pełniły funkcję może mniej romantyczną niż latarnie morskie, ale równie praktyczną. Stanowiąc kluczowy element systemu wodociągów miejskich, umożliwiały nadanie odpowiedniego ciśnienia grawitacyjnego wodzie wtłaczanej do zbiornika umieszczonego na szczycie budowli. Następnie woda ze zbiornika rozprowadzana była rurami do odbiorców położonych niżej. Z uwagi na konieczność uzyskania odpowiedniej wysokości, wieże ciśnień osiągały od 20 do 50 metrów i były wznoszone na najwyższych punktach w okolicy.
Widoki miasta i… kosmosu
Na Warmii i Mazurach wieże ciśnień budowano głównie na przełomie XIX i XX wieku, stosując różnorodne rozwiązania architektoniczno-konstrukcyjne. Wiele z nich pełniło swoją pierwotną funkcję aż do początków XXI wieku. Obecnie wysokość tych budowli zaczęto wykorzystywać jako atrakcję turystyczną. Po modernizacji ich szczyty stają się punktami widokowymi, a wnętrza adaptuje się na kawiarnie, galerie sztuki czy ekspozycje historyczne.
Szczególnym przykładem takiej adaptacji jest wieża ciśnień w Olsztynie, wzniesiona w 1898 roku na wzgórzu św. Andrzeja, najwyższym punkcie miasta. Jej architektura przypomina średniowieczną basztę. Po modernizacji w 1979 roku zaczęło w niej działać obserwatorium astronomiczne. Z tarasu umieszczonego na wysokości 23 metrów można podziwiać panoramę miasta, okolic oraz niebo. Teleskopy umożliwiają obserwację gwiazd, a także plam na Słońcu. Warto również zwiedzić pracownie z instrumentami używanymi w astronomii.
Czy z Olsztynka widać Giżycko?
Wieża ciśnień w Olsztynku, wybudowana w 1906 roku na planie ośmioboku, ma siedem kondygnacji i wysokość 34 metrów. Do 2004 roku była częścią miejskiego systemu wodociągowego. W ramach rewitalizacji przebudowano zbiornik wodny na taras widokowy, zmodernizowano schody i zamontowano windę oraz podjazd dla wózków. Dodatkowo powstała tu ścianka wspinaczkowa.
Wieża ciśnień w Rynie, wzniesiona w 1940 roku, również na planie ośmioboku, nawiązuje formą do gotyckiej architektury. Ma 25 metrów wysokości i została wyposażona w windę oraz taras widokowy, skąd można podziwiać panoramę jezior Ołów i Ryńskiego.
Z kolei wieża ciśnień w Giżycku, o wysokości 25 metrów, została zbudowana w 1900 roku w stylu neogotyckim z czerwonej cegły. Do 1996 roku pełniła swoją pierwotną funkcję. Podczas renowacji dodano taras widokowy, na który można dostać się schodami (129 stopni) lub windą. W wieży znajdują się kawiarnia, sklepik z pamiątkami oraz ekspozycja historyczna.
Niczym strażnice wzdłuż granicy
Wieża ciśnień w Gołdapi, zbudowana w 1905 roku, osiąga wysokość 46,5 metra i nosi cechy stylu neogotyckiego. Swoją funkcję pełniła do 1986 roku. W trakcie renowacji na jej kopule powstało przeszklone pomieszczenie, w którym urządzono kawiarnię, a nad kopułą zbudowano zewnętrzny taras widokowy. W wieży znajdują się również ekspozycja regionalna oraz sklepik z pamiątkami.
W Ełku wieża ciśnień, wybudowana w 1895 roku, liczy pięć kondygnacji i wysokość 33 metrów. Jest symbolem miasta. Oprócz tarasu widokowego znajduje się tu Muzeum Kropli Wody, prezentujące historię lokalnych wodociągów oraz związek miasta z wodą.
Wieża w Białej Piskiej, wybudowana w 1928 roku z czerwonej cegły, przypomina swoim wyglądem marokańskie minarety. Ma wysokość 34 metrów i pełniła swoją funkcję do 2011 roku. Po rewitalizacji na jej szczycie powstał zadaszony taras widokowy, a na trzech kondygnacjach umieszczono wystawy.
Architektura wieży w Piszu, wybudowanej w 1907 roku, nawiązuje do renesansowego historyzmu. Ma 38 metrów wysokości i funkcjonowała jako element sieci wodociągowej do 1992 roku. Po renowacji urządzono tu taras widokowy oraz wystawę zdjęć związanych z historią miasta.
Obecnie trwa remont wieży ciśnień w Pasymiu, a wiele innych w regionie czeka na swoją rewitalizację. Punkty widokowe Mazury oferują również panoramy z wież kościelnych, zamkowych, ratuszowych oraz platform wznoszonych specjalnie z myślą o turystach.
Tekst: Rafał Śliwiak,
obraz: archiwum UMWWM, archiwum UM w Białej Piskiej, archiwum UMiG w Rynie