CO JEDZONO, JAK BUDOWANO I WALCZONO W ŚREDNIOWIECZU? W LIPCU NA POLACH GRUNWALDZKICH – EPOKA W PIGUŁCE. A NA MIŁOŚNIKÓW BARDZIEJ KAMERALNEGO POZNAWANIA HISTORII CZEKA CAŁOROCZNY SZLAK PĘTLI GRUNWALDZKIEJ.
Przyjeżdżają tu samochodami, do zbudowania obozowisk używają mechanicznych pił, a potem na kilka dni cofają się o ponad sześćset lat. W obozach rekonstruktorów żyje się tak, jak w średniowieczu. Dlatego potrawy przyrządza się w kociołkach na ognisku, śpi w namiotach na słomie, kroi nożami od prawdziwego kowala i jada drewnianymi sztućcami. Na 606 rocznicę Bitwy pod Grunwaldem zjadą rycerze i białogłowy z Polski, Litwy, Ukrainy, Niemiec, Białorusi, Włoch, Hiszpanii i Finlandii – będzie międzynarodowo jak w 1410 r.
– Spodziewamy się około 5 tysięcy rekonstruktorów w obozie, w tym 1,5 tys. walczących w inscenizacji 16 lipca – mówi wójt Gminy Grunwald Henryk Kacprzyk. – Z każdym rokiem rośnie liczba uczestników, ale przede wszystkim poziom imprezy. Dzięki coraz lepszej broni i strojom z epoki jest bliższa średniowiecznym realiom.
Dni Grunwaldu 2016 (12-17 lipca) to nie tylko inscenizacja bitwy, ale też pokazy pracy rzemieślników, muzyka folkowa i dawna, turnieje, Mistrzostwa Polski w Walkach Rycerskich, podczas których w szranki staną rycerze obu płci. – Turnieje kobiet cieszą się powodzeniem zarówno wśród publiczności, jak i zawodniczek – dodaje dr Szymon Drej, dyrektor Muzeum Bitwy pod Grunwaldem w Stębarku. – Panie radzą sobie w walkach tak samo dobrze jak mężczyźni. Świadczy o tym chociażby trzecie miejsce, jakie zajęła Kamila Henkelman w walkach na miecz i tarczę podczas niedawno zakończonych Mistrzostwach Świata Walk Rycerskich. Na Warmii i Mazurach ruch rekonstruktorski rozwija się bardzo prężnie. Niemal w każdym zamku i większości miast istnieją bractwa rycerskie, których członkowie reprezentują region na turniejach krajowych i międzynarodowych [jak Marcin Waszkielis z Kętrzyna, pięciokrotny medalista w mistrzostwach świata w sportowych walkach rycerskich – red.].
Na polu bitwy z 1410 r., położonym 2 km od wsi Grunwald, pamiątką po starciu są pozostałości kaplicy. Budowlę wznieśli w 1411 roku Krzyżacy, aby upamiętnić poległych w bitwie rycerzy. Podobno stanęła tam, gdzie zginął wielki mistrz Ulrich von Jungingen. W miejscu, z którego prawdopodobnie dowodził król Jagiełło, postawiono pomnik z ciosów granitowych – do budowy użyto materiałów z wysadzonego przez hitlerowców Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie. Kamienny amfiteatr z makietą ukazuje położenie wojsk przed walką, a muzeum prezentuje m.in. związane z nią eksponaty.
– W czasie ostatnich badań archeologicznych pozyskaliśmy w okolicach Grunwaldu niemal 400 zabytków ruchomych, w tym ponad 100 związanych z samą bitwą – mówi dyrektor muzeum. – Zostały poddane konserwacji i udostępnione zwiedzającym. Można więc osobiście zobaczyć, jak wyglądają „naoczni świadkowie” grunwaldzkiego starcia.
Bitwa pod Grunwaldem, organizowana przez Gminę Grunwald, Fundację Grunwald, Muzeum Bitwy pod Grunwaldem i Narodowe Centrum Kultury, to nie tylko symbol chwały polskiego oręża. Starcie było kulminacją wydarzeń, które rozgrywały się na tutejszych ziemiach odkąd w 1226 roku książę Konrad Mazowiecki o pomoc w walce z pogańskimi plemionami poprosił Zakon Krzyżacki. Przez związane z nimi miejsca, gotyckie zamki i kościoły, elementy fortyfikacji oraz krajobrazy pojezierzy wokół Wzgórz Dylewskich, prowadzi drogowy Szlak Pętli Grunwaldzkiej.
Nad Nidzicą, która leżała w ważnym strategicznie punkcie przy granicy z Mazowszem, góruje największy rezydencyjno-obronny zamek krzyżacki na Mazurach. Czteroskrzydłowa twierdza, wzniesiona pod koniec XIV w., była miejscem konferencji rozjemczej z udziałem wielkiego mistrza Konrada Wallenroda, litewskiego księcia Skirgiełły i mazowieckiego księcia Ziemowita. Maszerująca pod Grunwald armia polsko-litewska przejęła Nidzicę bez oporu na trzy dni przed bitwą. Dzisiaj zamek jest m.in siedzibą prężnego Bractwa Rycerskiego Komturii Nidzickiej. Można tu również obejrzeć kopie uzbrojenia piechoty chłopskiej i rycerstwa z okresu bitwy pod Grunwaldem.
Olbrzymia mapa państwa krzyżackiego w podłodze, symulator machin oblężniczych w 3D i rekonstrukcja bitwy pod Grunwaldem, zaprezentowana w formie gry strategicznej. Stare dzieje w nowoczesnej odsłonie to specjalność Interaktywnego Muzeum Państwa Krzyżackiego, działającego w barokowym ratuszu w Działdowie. W nowoczesnym muzeum, które dwa lata temu zostało jednym z siedmiu cudów Polski w plebiscycie miesięcznika „National Geographic Traveler”, można prześledzić dzieje zakonów rycerskich od momentu ich powstania po czasy współczesne. Oprócz poznania makiet zamków i strategii wojennych, dowiemy się, jak żyli mieszkańcy ówczesnych osad i co gościło w zamkowej kuchni. W jej menu m.in. niedźwiedzie łapy i ogony bobrów…
Wojska Jagiełły, zdążające pod Grunwald, oprócz Działdowa zajęły także Lidzbark nad rzeką Wel i krzyżacki zamek. Dzisiaj najstarszą budowlą w miasteczku, leżącym na terenie parku krajobrazowego, jest gotycki dom zakonny z XVI wieku. Ale będąc tu, można dowiedzieć się, jak przed wiekami gaszono pożary, a także skąd pochodzi silnik pierwszego polskiego samochodu osobowego. Jedyne w regionie Warmińsko-Mazurskie Muzeum Pożarnictwa prezentuje m.in. starą drewnianą prasikawkę, 300-letnią, ręcznie pisaną księgę bractwa kowalskiego czy motopompę „Syrena” z lat 30. XX w. z warszawskiej fabryki, która użyczyła żerańskim pojazdom osobowym nie tylko dwusuwowego silnika, ale także nazwy.
W miejscu, w którym założono Nowe Miasto Lubawskie, znajdowało się dogodne przejście przez Drwęcę. Aby zapewnić ochronę brodu, w 1320 roku Krzyżacy zbudowali murowany zamek, a miasto zostało otoczone murami, których fragmenty przetrwały do dzisiaj. W kościele pw. św. Tomasza Apostoła z XIV w. znajduje się największy w Polsce zespół średniowiecznych i XVII-wiecznych malowideł ściennych. W lipcu 1410 roku armia polsko-litewska podeszła do pobliskiego Kurzętnika, chcąc przeprawić się przez Drwęcę. W obliczu wroga, który zajął pozycje za rzeką, Jagiełło odstąpił od przeprawy w trudnym terenie.
– Gdyby nie ostrożność Władysława Jagiełły, do głównego starcia mogłoby dojść właśnie tutaj – mówi Szymon Drej. – Polski władca nie zdecydował się jednak na forsowanie strzeżonego przez Krzyżaków brodu, dzięki czemu kolejne spotkanie obu armii miało miejsce pod Grunwaldem. Dzisiaj znajdują się tu ruiny potężnej budowli obronnej, a ze wzgórza zamkowego rozciąga się imponująca panorama doliny Drwęcy.
Mury obronne Lubawy stanowią pozostałość po gotyckim zamku biskupów chełmińskich, wzniesionym w XIV w. przez biskupa Arnolda, który po bitwie złożył hołd Jagielle. W latach swojej świetności ustępował bogactwem tylko twierdzy malborskiej. Do dzisiaj przetrwały jedynie fragmenty, ale Lubawa znana jest z zabytków sakralnych. Gotycki Kościół św. Anny przechowuje słynącą z cudów figurę Matki Boskiej Lipskiej. W kościele pw. św. Jana Chrzciciela i Michała Archanioła zachowały się m.in. stalle z początku XVII w., barokowy ołtarz, renesansowa ambona czy krucyfiks z XIV w. Barokowy Kościół pw. św. Wawrzyńca w Rożentalu obok Lubawy to perła architektury drewnianej z XVIII-wiecznym wyposażeniem.
Po przegranej bitwie pod Grunwaldem ciało mistrza zakonu Ulricha von Jungingena przewieziono do ostródzkiego zamku. W 1806 roku mury te gościły także Napoleona, który dowodził stąd swym imperium. Przez 650 lat wielokrotnie burzony i palony, swój obecny kształt zamek zawdzięcza odbudowie rozpoczętej w 1974 r. Zamek w Olsztynku, zamykający pętlę szlaku, powstał w okresie największego prosperity Zakonu. Drewnianą warownię w połowie XIV w. zastąpiono zabudową murowaną, podlegającą komturowi ostródzkiemu Guntherowi von Hohensteinowi, od którego nazwiska przyjęła się nazwa założonej tu osady. Dwa dni po bitwie grunwaldzkiej stanęły pod nią wojska polsko-litewskie. Krzyżacka załoga zamku poddała go walkowerem, dobrowolnie otwierając bramy.
Szlak Pętli Grunwaldzkiej, liczący 263 km, można zwiedzać w kilku wariantach. Drogę wskażą tablice z dwoma mieczami – symbolem zwycięstwa króla polskiego nad zakonem krzyżackim.
Wydarzenia związane z epoką średniowiecza:
9 lipca – Turniej Rycerski o Buzdygan Wielkiego Mistrza Winrych von Kniprode, zamek w Nidzicy
22-24 lipca, Szczytno – IX Otwarty Turniej Łuczniczy o Puchar Juranda
13 sierpnia, Ryn – Festiwal Kultury Średniowiecza „Masuria 2 – Życie na pograniczu” – pokazy, koncerty, zabawy w klimacie rycerskim, widowisko historyczne, jarmark średniowieczny